فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی عارضه ای غیرپیشرونده است که باعث ناتوانی کودکان میشود.فلج مغزی قبل،بعد از تولد و یا در ابتدای کودکی به دنبال صدمه به بخش کوچکی از مغز که مسئول کنترل حرکات است ایجاد میشود.عضلات دستورات غلطی را از بخش های آسیب دیده دریافت میکنند این امر موجب سفت شدن و یا شل شدن عضلات میشود .در فلج مغزی عضلات فلج نمیباشند ولی اختلالاتی در حرکت و گفتار به وجود می آید که در ادامه به نقش گفتار درمانی در اختلالات گفتاری و دهانی ناشی از فلج مغزی خواهیم پرداخت.

پیش آگهی

فلج مغزی برای تمام عمر با کودک باقی میماند آسیب به مغز شدت پیدا نمیکند اما با بزرگ تر شدن کودک اثرات ان بیشتر ظاهر میشود.فلج مغزی قابل درمان نمیباشد اما میتوان اثرات آنرا کاهش داد اجرای این امر بستگی به زمان شروع کمک به کودک و میزان آسیب به مغز دارد.در صورتی که هرچه سریع تر کمک به کودک آغاز شود بهبودی های بیشتری حاصل میشود.

انواع فلج مغزی:

با توجه به این که کدام ناحیه از مغز اسیب دیده انواع متفاوتی از فلج مغزی وجود دارد

1. زمانی که کورتکس مغز اسیب میبیند سفتی عضلات (اسپاسم ) ایجاد میشود.
2. زمانی که عقده های قاعده ای آسیب میبینند حرکات غیر قابل کنترل (دیس کنزی)ایجاد میشود.
3. در صورتی که مخچه آسیب ببیند در تعادل و هماهنگی مشکل ایجاد میشود (آتاکسی).
4. در صورتی که چندین ناحیه از مغز آسیب ببیند ترکیبی از اختلالات گفته شده ایجاد میشود.

اختلالاتی که فلج مغزی میتواند ایجاد کند:

1. تون عضلانی غیر ارادی (عضلات هایپر تون و یا هایپوتونی)
2. مشکلات گفتاری
3. مشکلات تغذیه و بلع
4. افت شنوایی
5. مشکلات بینایی
6. صرع و تشنج
7. اختلال در خواب
8. مشکلاتی در حرکت و تعادل

گفتار درمانی  در فلج مغزی:

گفتار یکی از مهم ترین و پیچیده ترین اعمال مغز است.خصوصیات گفتاری این کودکان به دلیل انواع مختلف فلج مغزی بر حسب نوع و شدت و محل ضایعه بسیار متفاوت است. مهارتهای حرکتی دهان ، نیازمند انجام صحیح یک فرابند پیچیده ارسال ودریافت پیامهای عصبی بین مغز و عضلات مختلف( صورت،حلق و حنجره  )است. دراینصورت تنفس،صحبت کردن،جویدن،بلعیدن وهضم را بصورت هماهنگ و درست انجام میشود. گفتاردرمانی فلج مغزی،کمک میکند تا مهارتهای ارتباطی ،گفتار و زبان و همچنین بلع بصورت قابل توجهی بهبود یابد. تمامی کودکان طبق یکسری الگوهای مشابه توانایی حرف زدن را یاد می‌گیرند. این الگوها در کودکان دارای فلج ممکن است به‌صورت خودبه‌خود به دست نیاید. آسیب شناسان گفتار و زبان با مداخله به‌موقع می‌توانند در به دست آوردن این الگوها کمک بزرگی کنند.

روند گفتاردرمانی

با رشد کودک و افزایش سن و توانایی‌های وی، برنامه‌های گفتار درمانی هم باید هماهنگ با این رشد تغییر یابد. سه سال اول زندگی کودک برای دستیابی به توانایی‌های گفتاری و مهارت‌های زبانی بسیار مهم است زیرا مغز این کودکان در حال رشد و تکامل است و اطلاعات را راحت‌تر جذب می‌کند. مداخله زود هنگام بهترین شانس را برای رشد و یادگیری با استفاده از بیشترین ظرفیت کودک به وی می‌دهد..

بیماران فلج مغزی در چه مواردی نیاز به گفتار درمانی دارند؟

مشکلات تلفظ در فلج مغزی:

کودکان فلج مغزی ،ممکن است علایمی از ضعف در کنترل حرکتی دهان و ضعف دهان و ضعف در عضلات سر،صورت و حنجره داشته باشند.این شرایط میتوانند در توانایی تولید حروف،هجاها و کلمات و مشکلاتی ایجاد کنند.مشکلات تلفظی میتواند باعث کاهش وضوع گفتار فرد شود و در نتیجه اغلب دیگران به خوبی متوجه صحبت او نمیشوند.ممکن است کودکان دارای فلج مغزی برخی از صداها را به شکل خرابگویی،جابه جایی و یا حذف تلفظ کنند

مشکلات بلع:

ناهنجاری و تاخیر در رشد مهارت های تغذیه و بلع یکی از علایم شایع کودکان فلج مغزی متوسط تا شدید است.کودکان و بزرگسالان دارای فلج مغزی ممکن است به دلیل ضعف در اندام های اورال قادر به جویدن و بلع غذا بطور مناسب نباشد .گفتار درمانی فلج مغزی،با ارزیابی این کودکان و ارایه برنامه درمانی کمک بزرگی به حل مشکلات بلع آنها میکند .

مشکلات صدا:

این افراد مشکلاتی در زیر و بمی بلندی و کیفیت صوت دارند.صدای این افراد ممکن است به یکباره زیر تر یا بم تر از حد عادی شود.ممکن است میزان بلندی صدای آنها به طور نامناسبی بلند یا کوتاه باشدهمچنین ممکن است کیفیت صدای آنها تو دماغی ،نفس آلود و یا خشن باشد.تمرینات گفتار درمانی برای افزایش حجم تنفسی این کودکان میتواند کیفیت صدای بهتری را به ارمغان بیاورد.

مشکل دیزآرتری:

دیزآرتری یک اختلال حرکتی گفتار است .این اختلال به دلیل ضعف حرکتی در ماهیچه های است که برای تولید گفتار استفاده میشوند(از جمله لب ها،زبان،مشکلات صوتی یا دیافراگم)به وجود می آید.نوع و شدت دیزآرتری بستگی به محل و وسعت آسیب سیستم عصبی بیمار دارد.دیزارتری میتواند دامنه ی حرکتی،سرعت،نیرو،زمانبندی و دقت حرکتی عضلات تاثیر گذار باشد

برخی از علایم دیزآرتری شامل:

• کاهش سرعت گفتار
• محدودیت در حرکات صورت
• ریتم و لحن غیر طبیعی گفتار

مشکلات تاخیر گفتار:

• گفتار به توانایی  تولید صحیح صدا های گفتاری اشاره دارد و زبان مفهومی و انتزاعی از درک کردن و بیان کردن ایده ها است.افراد فلج مغزی ممکن است با مشکلات زبانی زیر مواجه شوند:
• مشکلات درکی:این کودکان در درک و پردازش صحبت های دیگران مشکل دارند و یا اینکه در درک معنای واژگان ،عبارات ،جمله هاو داستان ها ضعف داشته باشند
• مشکلات زبان بیانی:این افراد در بیان و ابراز واژگان ،عبارات،جمله و روایات روزمره ضعف دارند.