کجی گردن یا تورتیکولی (به انگلیسی: torticollis) تمایل مقاومت‌ناپذیر سر به یک سو است به طوری که سرانجام سر در یک طرف می‌ماند.

کج گردنی علل مختلفی دارد.  مانند کجی گردن مادرزادی به علت ترومای هنگام زایمان و یا کشیدن گردن نوزاد با انبرک (فورسپس) و یا کج گردنی اکتسابی به عللی مانند ترومای به مهره‌های گردن، تومور و عفونت.

معمولاً در این حالت شانه مقابل بالا می آید.

 

شیوع تورتیکولی نوزادان

شیوع تورتیکولی 4 در هر هزار تولد زنده است که در 75% موارد سمت راست درگیر می شود (البته مطالعات اخیر میزان درگیری دو سمت را یکسان گزارش کرده اند).

گفته می شود شیوع تورتیکولی در دختران بیش از پسران می باشد. تورتیکولی مادرزادی عموما تا قبل از 4 ماهگی (یا بعد از آن) به سختی قابل تشخیص است.

در معاینه عضله ممکن است کلفت شدگی و گره یا توده (به اصطلاح تومور کاذب) در 6 هفته اول دیده شود که به مرور کوچک شده و در نهایت (حداکثر 4-6 ماهگی) ناپدید می شود. تومورها در بیش از 3/1 این کودکان دیده شده است.

 

کاردرمانی تورتیکولی

برنامه اصلی کاردرمانی کجی گردن کودکان شامل دادن تقارن به سر و گردن و همچنین کسب حرکات اکتیو سر و گردن در دامنه کامل می باشد.  که با استفاده از تکنیکهای زیر قابل اجرا هستند:

 

کشش پسیو

کشش پسیو: به این منظور می توان شانه کودک را با یک دست گرفته (ثابت کرده) و با دست دیگر سه حرکت مورد نظر در عضله مبتلا (ext. , rot. & lat. Flexion) را به صورت تک به تک یا در صورت امکان با همدیگر در هر بار تکرار اعمال کرد.

بهتر است این کشش با همکاری یک فرد دیگر (مانند والدین) انجام گیرد تا کنترل بهتری روی آن داشته و کامل تر انجام شود.

 

پوزیشن دهی در تورتیکولی

پوزیشن دهی از راه های مفید برای افزایش طول عضله در این اختلال وضعیت دهی مناسب کودک است. که می تواند بدون ایجاد مزاحمت برای کودک و حتی در حین خواب نیز اجرا شود.

به این منظور می توان از وضعیت sidelying که توسط بالش، پتو یا موارد دیگر سر و گردن را در وضعیت مناسب قرار می دهد، استفاده نمود.

در حین ارائه کشش باید در نظر داشت که تومور (کاذب) عضلانی در هفته های اول دردناک بوده و کشش ممکن است.  باعث ناراحتی کودک گردد. بنابراین باید کودک را به آرامی حرکت داده و کشش را به نرمی و با حداقل ناراحتی وارد کرد.

کشش نباید به یکباره به عضله وارد شود، بلکه باید سر را به آرامی حرکت داده تا مقاومت حس شود.  بعد از این مرحله باید کمی منتظر ماند تا کودک ریلاکس شود.  و سپس دامنه کشش را کمی افزایش داد.

کشش دو بار در روز، هر بار 5 تکرار که زمان هر کشش 10-20 ثانیه می باشد. (تعداد دفعات و زمان کشش بسته به وضعیت کودک و والدین قابل افزایش می باشد)

ممکن است کشش وارده به عضله SCM همراه با بالک بزرگ تومور موجب وارد آمدن فشار به عروق شده و کودک را سیانوزه کند.

برای جلوگیری از این امر می توان به مرور و با کوچک شدن تومور، کشش بیشتری اعمال کرد.

 

کشش فعال

کشش فعال باید سعی نمود که با رشد کودک و توجه وی به محیط کشش عضلانی را از پسیو به سمت اکتیو هدایت کرده یا با آن دنبال کرد. به این منظور می توان از فعالیتهای لذت بخش برای کودک مانند بازی استفاده نمود.